Η άλλη γαλονόλευκη τραγωδία

Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Αργεντινής, δύο χωρών τα χρέη των οποίων συζητήθηκαν περισσότερο την τελευταία δεκαετία.

Στις 22 Ιουνίου η Ελλάδα συναντά την Αργεντινή. Στο ποδόσφαιρο. Ποδοσφαιρικά θα είναι μια αξιομνημόνευτη συνάντηση: Μέσι εναντίον Νίνη, το μεγάλο φαβορί εναντίον του απρόβλεπτου αουτσάιντερ. Κάποιοι όμως βλέπουν ήδη στη συνάντηση αυτή κάτι περισσότερο από ένα ποδοσφαιρικό ματς. Ενας ευφάνταστος συνεργάτης του ΒΒC ήδη άνοιξε διάλογο με τους χρήστες της ιστοσελίδας του για τη συμβολική σημασία ενός αγώνα που θα φέρει αντιμέτωπες όχι μόνο δύο γαλανόλευκες ομάδες, αλλά και τις δύο χώρες τα χρέη των οποίων συζητήθηκαν περισσότερο από κάθε άλλης στον κόσμο, την τελευταία δεκαετία. Τους μπαρουτοκαπνισμένους βετεράνους της μεγαλύτερης αποτυχίας του ΔΝΤ με τους νεώτερους και πιο αμφιλεγόμενους πελάτες του ευαγούς ιδρύματος.

Οι συγκρίσεις μπορεί να είναι επικίνδυνα παραπλανητικές. Αλλά το ερώτημα «τι μπορεί να διδαχθεί η Ελλάδα από τη συμφορά της Αργεντινής;» είναι ανοιχτό προς συζήτηση.

Τι συνέβη στην Αργεντινή, λοιπόν; Πώς εξελίχθηκε η τραγωδία στις όχθες του Ρίο ντε λα Πλάτα;

Πράξη πρώτη της τραγωδίας: Τη δεκαετία του ΄90 η Αργεντινή, μια χώρα στην οποία ο πληθωρισμός είχε φτάσει να τρέχει με ρυθμό 27% τον μήνα, προσέφυγε στις συμβουλές και τα χρήματα του Ταμείου. Υπό τις οδηγίες του κλείδωσε την ισοτιμία του νομίσματός της, του πέσο, με το δολάριο σε σταθερή σχέση ένα προς ένα, χάνοντας (όπως κι εμείς με το ευρώ) το όπλο της υποτίμησης, προχώρησε σε ένα γιγάντιο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, έδωσε μεγάλα κίνητρα σε ξένες επενδύσεις και με την εγγύηση της Ουάσιγκτον, που είχε βρει στο Μπουένος Αϊρες τους καλύτερους μαθητές του φιλελεύθερου οικονομικού δόγματος, έπεσε με τα μούτρα στον εξωτερικό δανεισμό. Οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν εξαιρετικά υψηλοί, κεφάλαια εισέρρεαν, αλλά παράλληλα τα δημόσια ελλείμματα ξέφευγαν, ο δανεισμός επίσης και η αχαλίνωτη διαφθορά και η πελατειακή συμπεριφορά χαρακτήριζαν το πολιτικό σύστημα. Και ξαφνικά το 2000, τα οικονομικά πράγματα εξαιτίας απρόβλεπτων διεθνών παραγόντων παίρνουν δυσάρεστη τροπή.

Πράξη δεύτερη: Η Αργεντινή, απελπισμένη και χρεωμένη, ζητά από το ΔΝΤ ενισχυμένη υποστήριξη. Το Ταμείο την προσφέρει, με αντάλλαγμα ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας. Το λάθος μας - αναγνώρισε εκ των υστέρων το Ταμείοήταν ότι στα χρόνια της ευημερίας επιτρέπαμε στην Αργεντινή να σωρεύει ελλείμματα και να τα χρηματοδοτεί με δανεικά. Το άλλο λάθος που το Ταμείο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ήταν ότι όταν η χώρα βρέθηκε στη δίνη της ύφεσης, το Ταμείο τής επέβαλε ένα πρόγραμμα λιτότητας που υπερέβαινε τις αντοχές της κοινωνίας και τις δυνάμεις τού (ήδη απαξιωμένου) πολιτικού της συστήματος και βάθαινε ακόμη περισσότερο την ύφεση.

Πράξη τρίτη: Η κυβέρνηση Ντε Λα Ρούα δεν καταφέρνει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προγράμματος περικοπών, διστάζει, ταλαντεύεται προ της κοινωνικής πίεσης και στα τέλη του 2001 η Ουάσιγκτον αφήνει να διαρρεύσει ότι η επόμενη δόση της βοήθειας δεν πρόκειται να καταβληθεί. Μέσα σε λίγες ώρες, οι τράπεζες της χώρας κατέρρευσαν, τεράστια κεφάλια διέφυγαν στο εξωτερικό, η χώρα πείνασε και εξεγέρθηκε, η κυβέρνηση έπεσε, ο πρόεδρος την κοπάνησε με ελικόπτερο από την ταράτσα του προεδρικού μεγάρου, το πολιτικό σύστημα έζησε μια πανωλεθρία, η αργεντίνικη κοινωνία βυθίστηκε σε μια πρωτοφανή εξαθλίωση, με τα τρία πέμπτα του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και, κάποια στιγμή, η χώρα ανακοίνωσε ότι υποτιμά το νόμισμά της και αναδιαρθρώνει μονομερώς το χρέος της. Δεν πληρώνω- δεν πληρώνω. Δέκα χρόνια τώρα, η Αργεντινή δεν δανείζεται από τις αγορές, ξοδεύει μόνον ό,τι εισπράττει και βρίσκεται στα δικαστήρια με τους πιστωτές της.

Κι εμείς;

Την πρώτη πράξη της τραγωδίας- υπερδανεισμός, υπερκατανάλωση, παραγωγική παρακμή, απώλεια ανταγωνιστικότητας και πολιτική διαφθορά- τη ζήσαμε ήδη. Τη δεύτερη έχουμε μια δυνατότητα να μην τη ζήσουμε μέχρι τέλους (αν καταφέρουμε η πτώση των τιμών να είναι ταχύτερη της πτώσης των αποδοχών και οι δομικές μεταρρυθμίσεις να ισορροπήσουν την ύφεση). Και την τρίτη πράξη- τη μοιραία στιγμή, όπου οι «ελεγκτές» αποφαίνονται ότι η λιτότητα δεν εφαρμόζεται με επαρκή σκληρότητα, η βοήθεια αναστέλλεται και η χώρα με μια κλωτσιά πέφτει στον γκρεμό- μπορούμε ακόμη να την αποφύγουμε...

Την τρίτη πράξη στην Αργεντινήτη μοιραία στιγμή, όπου οι «ελεγκτές» αποφαίνονται ότι η λιτότητα δεν εφαρμόζεται με επαρκή σκληρότητα, η βοήθεια αναστέλλεται και η χώρα με μια κλωτσιά πέφτει στον γκρεμό- μπορούμε ακόμη να την αποφύγουμε...

Το άρθρο του Παύλου Τσίμα δημοσιεύθηκε στα Νέα, στις 22/05/2010